Ślimacze olbrzymy na janowieckim podzamczu
Andrzej Szymkowiak, Dominika Mierzwa, Wojciech Brochwicz-Lewiński
Na wzgórzach janowieckiego podzamcza żyje od lat największy oskorupiony ślimak lądowy naszego kraju. Mowa o ślimaku winniczku (Helix pomatia L.). Osobniki tego gatunku potrafią zbudować muszle osiągające wymiary ponad 5 centymetrów (szerokość 4-5,5 cm; wysokość 5-5,5 cm).
Wapienne skorupy zachwycają swoją okazałością, białawo-brązową lub brązową barwą z charakterystycznymi jaśniejszymi lub ciemniejszym pasami biegnącymi wzdłuż skrętów.
W pełnej okazałości ślimaka winniczka można obserwować od maja do września w miejscach ciepłych, widnych i wilgotnych. Największą aktywność wykazują wczesnym rankiem i wieczorem, a także w czasie pochmurnej i deszczowej pogody.
Na przełomie września i października, ślimak winniczek chowa się w przygotowanych przez siebie niewielkich dołkach pod warstwą gleby lub ściółki. Zapada w stan hibernacji. Muszla zostaje zasklepiona wieczkiem nazywanym epifragmą. Epifragma tworzona jest ze śluzu nasyconego węglanem wapnia. Wieczko chroni ciało przed wysychaniem a jednocześnie zapewnia ślimakowi oddychanie.
Wiosną po kilku ciepłych i deszczowych dniach, gatunek ten odrzuca wieczko a następnie wychodzi na zewnątrz.
W maju ślimak winniczek rozpoczyna okres rozrodu. To gatunek hermafrodytyczny co oznacza, że pojedynczy osobnik jest zarazem samcem i samicą. Jego organizm posiada wykształcony męski i żeński układ rozrodczy. Niestety nie dochodzi do zapłodnienia wewnątrz jednego organizmu. Zapłodnienie jest krzyżowe pomiędzy dwoma osobnikami.
Za sprawą człowieka coraz rzadziej można obserwować ślimaka winniczka w naturze. Dorosłe osobniki pozyskiwane są do celów konsumpcyjnych, a działania te, rozwinęły się na taką skalę, że w przeciągu kilku lat zaczęto mówić nie tylko o nadmiernym zbiorze, ale także o zagrożeniu całego gatunku na terenie naszego kraju.
ŚLIMAK WINNICZEK PODLEGA OCHRONIE CZĘŚCIOWEJ!
Zbiór osobników o średnicy muszli ponad 3 cm do celów handlowych może odbywać się tylko w okresie od 1 do 31 maja po uzyskaniu odpowiedniego zezwolenia.
Niewielkie jaja w białych osłonkach w liczbie około 50 sztuk, składane są w zagłębieniach gleby. Młode ślimaki wylęgają się po 3-4 tygodniach. W pierwszym okresie życia są kanibalami. Ich pożywieniem mogą być jaja swojego gatunku lub słabsze osobniki. Dojrzałość płciową osiągają po 3-4 latach, żyją 5-7 lat.
Przedsięwzięcie realizowane przez Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy w ramach projektu ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Geologiczno-górniczo-środowiskowe warunki utworzenia Geoparku Małopolski Przełom Wisły (od Zawichostu do Puław) nr 21.3111