Kazimierz Napoleona Ordy (1807-1883)

Napoleon (na cześć Napoleona Bonaparte) Mateusz Tadeusz Orda – autor ponad tysiąca akwarel i rysunków przedstawiających zabytkowe miejsca na ziemiach polskich, stworzonych w latach 1872–1880. Są one często jedynym źródłem dokumentującym wygląd setek rezydencji i innych budowli.

Studiował matematykę na Uniwersytecie Wileńskim, nauki jednak nie ukończył – został aresztowany i uwięziony za działalność w nielegalnej organizacji studenckiej. Za udział w Powstaniu Listopadowym odznaczony Złotem Krzyżem Virtuti Militari. 

W 1833 r. zmuszony do emigracji, zamieszkał w Paryżu, do którego dotarł pieszo po upadku Powstania. Tam zaprzyjaźnił się z Chopinem i Franciszkiem Lisztem, u których uczył się gry na fortepianie i kompozycji. W 1833 rozpoczął naukę rysunku u pejzażysty Pierre’a Girarda. Ciągle podróżował i to wtedy powstawały jego obrazy, rysunki i weduty (pejzaże architektoniczne) miast i innych obiektów architektonicznych w Europie, które Orda sygnował i opisywał na rysunkach. Było to dzieło jego życia, które rozpoczął w 1872 roku. Od tamtej pory systematycznie utrwalał zabytkowe miejsca. W 1880 roku zajął się architekturą Królestwa Polskiego.

Siedemdziesięcioletni artysta, ogarnięty pasją stworzenia wizualnej dokumentacji polskich zabytków architektonicznych, przemierzał kraj rzemiennym dyszlem, bryczką, wozem, a często i pieszo, by utrwalać, a tym samym chronić pamięć dziedzictwa kulturowego Polski. Twórczość jego nie jest pozbawiona pewnych niedostatków warsztatowych, szczególnie dotyczących perspektywy wykreślnej, co w przypadku malowania architektury bywa zauważalne. Wykształcił jednak swój rozpoznawalny styl.

Za jego życia ukazało się osiem serii rysunków i akwarel zawartych w albumie pt. Album widoków historycznych Polski poświęcony Rodakom. Znalazło się w nim 260 litografowanych rysunków i akwarel spośród ponad tysiąca wykonanych. Rysunki na kamień litograficzny przeniósł Alojzy Misierowicz  (Misyrowicz), odbitki zaś wykonane zostały w pracowni litograficznej Maksymiliana Fajansa.  „Orda zwracał uwagę nie tylko na malowniczość portretowanych miejsc, ale przede wszystkim na znaczenie malowanych motywów, stąd w jego dorobku jest wiele widoków miejsc ważnych ze względów historycznych lub patriotycznych. Nie ograniczał się wyłącznie do architektury sakralnej, reprezentacyjnej czy malowniczych ruin, uwieczniał również obiekty przemysłowe – fabryki, cukrownie, młyny czy folusze. Zerwał także z dotychczasowym kanonem piękna wymagającym upiększania, skoncentrował się na malarskiej prawdzie i nie pomijał żadnych szpecących architekturę detali. W przemyślany sposób podchodził do kwestii kolorystyki, starając się uchwycić barwy charakterystyczne dla danego miejsca.” (źródło: mnk.pl/wystawy/napoleon-orda-ilustrowana-encyklopedia-kraju)

Większość jego prac przechowywana jest w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie i Krakowie.