Zabytki sakralne Powiśla Lubelskiego: Wąwolnica
Elżbieta Dudzińska
Kościół pw. św. Wojciecha w Wąwolnicy

Na temat dawnej i współczesnej zabudowy Wąwolnicy, jego rozwoju architektoniczno-urbanistycznego napisałam artykuł pt. „Czas poświęcony Wąwolnicy”, opublikowany w nr 3/2009 Lubelskiego Poradnika Budowlanego. Dlatego tym razem ograniczę się jedynie do przedstawienia sylwetki jednego z trzech kościołów oraz do kaplicy w tej miejscowości.
Geneza wąwolnickiej parafii sięga XI-XII wieku, a pierwszy dokument pochodzi z 1325 roku. W wiekach średnich w Wąwolnicy istniały dwa kościoły parafialne: pw. Św. Wojciecha (obecnie kaplica Matki Boskiej Kębelskiej) i Św. Marii Magdaleny (obecnie obszar szkoły).
Z zapisów Jana Długosza można dowiedzieć się, że za czasów króla Kazimierza Wielkiego powstał na obecnym wzgórzu kościelnym murowany zamek królewski, jak również, że fundatorem murowanego kościoła Św. Wojciecha w tym obrębie był także król. Obiekt posiadał dwie kondygnacje i jedną nawę, a wystrój na przestrzeni wieków ulegał zmianie. W dolnych partiach ścian zachowały się fragmenty wystroju gotyckiego, renesansowego i barokowego. Na początku XX w. świątynia była w tak kiepskim stanie, że zapadła decyzja w sprawie jej rozbiórki.
W latach 1907-1914 stanął na wzgórzu trzeci, nowy kościół, także p.w. Świętego Wojciecha, zaś stary, zlokalizowany w odległości ok. 1 metra od nowo wznoszonego, uległ rozbiórce (za wyjątkiem prezbiterium – dawnej kaplicy zamkowej z figurą Matki Boskiej Kębelskiej, która pełni taką funkcję do dziś).
Obecny kościół – bazylika zbudowany jest w stylu neogotyckim z czerwonej cegły i kamienia, 3-nawowy, przy prezbiterium mieści się zakrystia, obok nawy głównej zlokalizowana jest wieża i wieżyczka nad nawą na sygnaturkę. Kościół orientowany na rzucie prostokąta zamkniętego dwubocznie, od północy przylega doń zakrystia, a od zachodu przedsionek. Dach nad korpusem świątyni jest dwuspadowy, zaś nad zakrystią i przedsionkiem – pulpitowy-wspólny. Pokrycie dachu wykonane jest z blachy, natomiast fasada flankowana jest skarpkami pokrytymi dachówką, zwieńczona nie wyodrębnionym szczytem, który został obwiedziony uproszczoną simą. W zwieńczeniu szczytu i po bokach widoczne są sterczynki na cokoliku. Na osi fasady istnieje otwór wejściowy o profilu półkolistym, zamknięty dwuskrzydłowymi drzwiami. Pod całością bazyliki znajduje się wcześniej niedostępna krypta, której udostępnienie i odgruzowanie nastąpiło podczas prowadzonych w latach osiemdziesiątych XX wieku badań architektonicznych. We wnętrzach ulokowane są drewniane ołtarze (główny i boczny), zaś u podnóża wzgórza kościelnego rozciąga się Plac Maryjny, na którym wzniesiono 15 krzyży symbolizujących Tajemnice różańca.
Z uwagi na fakt zamiaru wykonania remontu i robót konserwatorskich, Inwestor uzyskał od Starosty Puławskiego pozwolenie na renowację zabytkowego kościoła z dnia 28 lipca 2009 roku o zamiarze rozpoczęcia robót budowlanych. Inwestor zawiadomił tut. Inspektorat we wrześniu 2010 r.
Zakres prac remontowych przedstawia się następująco:
- remont elewacji z uwzględnieniem wykonania izolacji poziomej i pionowej po uprzednim oczyszczeniu i naprawie ubytków murów,
- wykonanie drenażu wokół budynku w obrębie fundamentów,
- naprawa murów z cegły oraz wymiana fug, polegająca na odtworzeniu zniszczonych cegieł, laserunku i zabezpieczeniu ścian zewnętrznych preparatami hydrofobizującymi,
- naprawa konstrukcji murowych, gdyż zwłaszcza nadproża okienne i drzwiowe oraz gzymsy wykazują rysy, spękania i ugięcia, a w związku z tym wymagają wzmocnienia i eliminacji uszkodzeń,
- projektuje się całkowitą wymianę zniszczonych fug na głębokość 2 cm,
- malowanie elewacji farbami krzemoorganicznymi, a podłoży z kamienia preparatami silikonowymi – laserunek,
- renowacja detali architektonicznych wykonywana będzie metodą z ręki, prace ciągnięte lekką zaprawą podkładową do narzutu, przewiduje się wykonanie odlewów (kwiatony, głowice etc.), przewidziano również prace uzupełniające specjalną elastyczną zaprawą uszczelniającą do zabezpieczenia poziomych występów murów narażonych na bezpośrednie działanie wody i śniegu w przypadku braku obróbek blacharskich, powlekanie pędzlem preparatami silikatowymi stabilnych rys skurczowych, zwłaszcza w miejscach trudnodostępnych,
- wewnątrz obiektu projektuje się usunięcie zawilgoconych i zasolonych tynków i wykonanie nowych powłok tynkarskich,
- renowacji poddana będzie zarówno stolarka okienna i drzwiowa, ze szczególnym uwzględnieniem drzwi głównych, wejściowych do kruchty i zakrystii, tak aby zachować ich zdobienia i detale, stare powłoki malarskie podlegać będą opaleniu, czyszczeniu, a następnie powierzchnie trzeba będzie zaimpregnować i powtórnie pomalować , okucia poddane będą rekonstrukcji, zaś stolarka okienna z maswerkami przewidziana jest do odrębnej realizacji,
- zaprojektowano remont dachu, w tym ocieplenie sklepień nad bazyliką wełną mineralną z przykryciem folią paroprzepuszczalną (wiatroizolacją),
- pokrycie dachu z blachy miedzianej przewidziano do naprawy w miejscach przecieków i nieszczelności poprzez wstawienie „łat” z blachy miedzianej, pasy rynnowe, rynny i rury spustowe należy także naprawić w podobny sposób, a miejscami wymienić na nowe elementy,
- po rozebraniu istniejącej opaski z płyt chodnikowych wykonana będzie odwadniająca opaska z kostki granitowej,
- budowa wewnętrznych instalacji elektrycznych i instalacji iluminacji świetlnej obiektu objęta jest odrębnym pozwoleniem na budowę wydanym przez Starostę Puławskiego dnia 27 lipca 2009r.
Natomiast renowacja i remont kaplicy Matki Boskiej Kębelskiej w Wąwolnicy objęte są pozwoleniem na budowę z dnia 17 listopada 2008r., rozpoczęto roboty budowlane 18 września 2010 roku, a program prac przedstawia się następująco:
- likwidacja przyczyn zawilgocenia murów metodą ciśnieniową (iniekcja jednostronna dwurzędowa),
- wykonanie izolacji pionowej: po uprzedniej reprofilacji podłoża i naprawie ubytków zaprojektowano nałożenie szlamu uszczelniającego, gruntowanie podłoża, wtopienie siatki z włókna szklanego i montaż płyt izolacyjnych, obsypanie murów w obrębie fundamentów piaskiem wraz z jego zagęszczeniem, projekt przewiduje także ułożenie drenażu w gruncie,
- naprawa uszkodzeń murów, a zwłaszcza elementów konstrukcyjnych takich jak nadproża, gzymsy, poprzez likwidację rys, spękań i ugięć.
Ołtarz główny Sanktuarium z figurką Matki Boskiej Kębelskiej
W kaplicy przykościelnej znajduje się piękna figurka, która została wyrzeźbiona z pnia lipowego o wysokości 85 cm, pochodzi z 1440 roku. Jest dziełem z cyklu tzw. Pięknych Madonn, a jej prototypem stała się kamienna rzeźba z Vimpergu.
Rzeźba Wąwolnicka jest nadzwyczaj elegancka, dworska, subtelna o regularnym rysunku twarzy, obrazuje bogactwo i niezwykłą dekoracyjność w układzie draperii. Głównym motywem figurki jest prezentacja światu Dzieciątka Jezus przez Matkę. Koronacja figurki papieskimi insygniami odbyła się 10 września 1978 roku.
Sanktuarium w Wąwolnicy jest miejscem wielu pielgrzymek, rekolekcji i corocznych uroczystości wrześniowych w święto Matki Boskiej Kębelskiej.
mgr inż. Elżbieta Dudzińska
Puławy: 29 marca 2011 r.
Zobacz też…