Przylaszczki w Bochotnicy
Andrzej Szymkowiak, Dominika Mierzwa, Wojciech Brochwicz-Lewiński
Łączy nas geologia i nie tylko…
Chcąc zobaczyć w pełnej okazałości ruiny XIV-wiecznego zamku w Bochotnicy weszliśmy na kilkunastometrową skarpę. Do ruin zamku dotarliśmy ścieżką biegnącą przez wąwóz, który wczesną wiosną tonie w różnych odcieniach brązu lasu bukowego. Na wzniesieniu, w pierwszej odsłonie ukazał się fragment wysokiej ściany zamku z zachowaną częścią cokołu bramowego, ozdobionego maszkaronem. Kilka kroków dalej ujrzeliśmy pozostałe fragmenty ścian zamku i muru obwodowego wzniesionego z miejscowego kamienia. Uroki ruin zamku urozmaicił widok na dolinę rzeki Bystrzycy, jej ujście do Wisły oraz samej Wisły w kierunku Puław. Dla tych, którzy postanowią odwiedzić Bochotnicę właśnie o tej porze roku, przyroda przygotuje przejście do zamku usłane licznymi niebiesko-fioletowymi kwiatami trojanka trzyłatowego nazywanego przylaszczka pospolitą.
Przylaszczka pospolita (Hepatica nobilis Mill.) jest niewielką (15-20 cm),
wieloletnią byliną należącą do rodziny jaskrowatych. Kwiaty o średnicy 15-30 mm są najczęściej w kolorze niebiesko-fioletowym, rzadziej różowym lub białym. Okwiat zazwyczaj posiada 5-6 listków chroniących liczne spiralnie ustawione słupki i pręciki o białych lub różowych nitkach. Pojedynczy kwiat osadzony jest na krótkiej szypułce podpartej trzema przysadkami imitującymi kielich. Wieczorem lub w czasie pogody deszczowej przylaszczka pospolita zapada w tzw. „sen roślin”. Kwiaty zamykają się i zwieszają w wyniku obniżenia napięcia soku komórkowego w tkankach. Przylaszczka pospolita kwitnie od marca do maja. Kwiaty wyrastają z pączków uformowanych jesienią poprzedniego roku. W okresie kwitnienia roślina wymaga dostępu do światła i odpowiednio nagrzanej gleby. Stąd kwitnące przylaszczki obserwuje się zanim na drzewach pojawią się pierwsze liście. Wiosną, przylaszczka pospolita korzysta z własnych ubiegłorocznych liści, które charakteryzują się tym, że pozostają zielone przez całą zimę. Zastępowane są młodymi liśćmi dopiero po przekwitnięciu rośliny. Blaszki liściowe są trójklapowe, całobrzegie, zaś u nasady sercowate. Młode, jasnozielone liście z czasem robią się ciemnozielone z wierzchu, a od spodu czerwono-fioletowe. Kształt liści przylaszczki pospolitej kojarzony był z płatami wątroby, czemu roślina zawdzięcza swoją łacińską nazwę rodzajową Hepatica (łac. hepar – wątroba). Dawniej, co może nie jest przypadkiem, stosowano przylaszczkę jako środek pomocny przy schorzeniach m.in. wątroby i nerek. Współczesna medycyna nie potwierdziła dotychczas właściwości leczniczych. Na przekór swej nazwie, przylaszczka pospolita staje się coraz rzadsza na terenie naszego kraju. Związane jest to głównie z zanikaniem naturalnych siedlisk i nieodpowiedzialnym zbieraniem wczesnowiosennych kwiatów. OBECNIE PRZYLASZCZKA POSPOLITA PODLEGA ŚCISŁEJ OCHRONIE! Pamiętajmy!
Przedsięwzięcie realizowane przez Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy w ramach projektu ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Geologiczno-górniczo-środowiskowe warunki utworzenia Geoparku Małopolski Przełom Wisły (od Zawichostu do Puław) nr 21.3111.0010.00.8